Soluk borusunun her iki tarafına doğru uzanan ve kelebek şekline benzetilen tiroid, hormon salgılama ve vücudun metabolizmasının düzenlenmesi gibi işlevleri olan, hayati önem taşıyan bir organdır. Dolaşım, sindirim, üreme ve sinir sistemlerinin düzenli çalışmasında etkilidir. Bu sistemler tiroidin salgıladığı hormonlardan etkilenir ve tiroid bezi düzgün çalışmadığı zaman metabolik sorunlar ortaya çıkabilir. Tiroid nodülleri yaygın olarak görülür, genellikle kanser değildir ancak yaş, cinsiyet ve radyasyona maruz kalmak tiroid kanseri riskini etkileyebilir. Memorial Sağlık Grubu Medstar Antalya Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Op. Dr. Barış Özcan, tiroid kanseri hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Boğazda şişlik ve yutma güçlüğü varsa…

Tiroid nodülleri tiroid hücrelerinin anormal bir şekilde büyümesi veya çoğalması ile oluşmaktadır. Tiroid nodülleri tek veya birden çok olabilir, nodüllerin içleri katı ya da sıvı olabilir.  Çoğu zaman iyi huylu olan bu tiroid nodüllerinin oluşmasına guatr hastalığı denilmektedir. Tiroid nodüllerinin içerisinde nadiren de olsa kanser hücresi görülebilmektedir.  Tiroid kanseri olarak tanımlanan bu hastalık ilerlediği durumlarda dışarıdan şişlik ve yumru şeklinde görülebilir, yemek borusuna baskı yapabilir. Belirtiler arasında genellikle buna bağlı olarak şişlik, yutma güçlüğü, nefes darlığı ve ses kısıklığı yer alır.

Tiroid kanseri büyüdükçe şunlara neden olabilir;

1. Boyunda deriden hissedilebilen bir yumru (nodül)
2. Ses kısıklığının artması da dahil olmak üzere seste değişiklikler
3. Yutma güçlüğü
4. Boyunda şişmiş lenf düğümleri
5. Boyun ve boğazda ağrı

Kadınlarda daha sık görülüyor

Tiroid kanseri kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülmektedir. Sebebi tam olarak bulunamamış olsa da, östrojen hormonunun etkilediği düşünülmektedir. Ailesel faktörler, baş boyun çevresine alınan radyoterapi tedavilerin etkili olduğu düşünülmektedir. Tiroid kanserinde kan tahlilleri ve boyun yani tiroid ultrasonuna bakılır. Troid nodüllerinde şüpheli bir durum varsa ince iğne aspirasyon biyopsisi ile kanser hücresi varlığı kontrol edilir. Eğer şüpheli kanser hücresi varsa ameliyat sırasında alınan parçanın biyopsisi yapılarak tanı tam konur. Tiroid biyopsisi tüm dünyada tanı koymak için kullanılan en güvenilir yöntemdir. Biyopsisi yapılan hastalara detaylı boyun taraması ile haritalama yapılmakta, şüpheli lenf bezi ve metastaz olup olmadığı kontrol edilmektedir. 

Cerrahide ses tellerini korumak büyük önem taşıyor

Tiroid kanserinin tedavi yöntemlerinde ilk sırada cerrahi yer almaktadır.  Burada tiroid bezinin tamamının ya da etkilenen kısmının çıkarılması hedeflenmektedir. Boyundaki lenf bezlerinde tutulum varsa bunların temizlenmesi gerekir. Tiroid kanseri ameliyatları boyun bölgesinden yaklaşık üç santimlik bir kesi ile gerçekleştirilir. Bu kesi ile tiroid bezinin bir kısmı veya tamamı alınır. Burada lenf bezleri ile ilgili bir tutulum varsa lenf bezi temizliği de yapılır. Bu ameliyatlarda ses tellerinin korunması çok önemlidir. Bu yüzden ses sinirlerini korumak için özel sinir koruyucu monitörler kullanılır.  Bu sayede ameliyatta olası bir cerrahi komplikasyon yaşanmadan ses telleri ve sinirleri korunmuş olur.

Ameliyattan sonra ek tedaviye ihtiyaç duyulabilir

Biyopside alınan parçaların incelenmesi sonucunda tedavi planlanır. Ameliyat sonrasında, bazı tiroid kanseri türlerinde radyoaktif iyot tedavisi (atom tedavisi) adı verilen ek bir tedaviye gerek duyulabilir. Bu tedaviye gereksinim kararı, patoloji sonucu ve hastalığın tekrarlama riskine göre takip eden hekim tarafından verilir. Genellikle, tedaviden belli bir süre önce tiroid ilacını kesip özel bir diyet yapmak gerekmektedir. Tedavi, etrafa radyasyon yayma olasılığı nedeni ile radyasyonu geçirmeyen bir ortamda verilir ve tedaviden sonra çevresindekilerin etkilenmesini önlemek amacıyla bir süre radyasyon tedbirleri alması gerekir. Tiroid ameliyatından sonra ömür boyu, hem vücudun tiroid hormonu ihtiyacını karşılamak hem de hastalığın tekrar etmesini önlemek amacıyla ağızdan tiroid hormonu tedavisi verilmektedir.

Tiroid bezi; boynun ön kısmında, nefes borusunun önünde yer alan kelebek şeklinde bir iç salgı bezidir. Tiroid hormonlarının üretildiği bu salgı bezi, vücuttaki doku ve organların doğru çalışmasını sağlar. “Tiroid kanseri nedir?” sorunun cevabını ise tiroid bezinin içerisinde bulunan nodüllerin kötü huylu olması ile tanımlamak mümkündür. Diğer kanser türlerine oranla daha nadir görülen tiroid kanseri nedeni bilinmemekle birlikte kadınlarda daha sık görülmektedir. Cinsiyetin yanı sıra bazı faktörler de tiroid kanserine neden olmaktadır. Ayrıca tiroid kanseri erken yaşlarda ortaya çıkabileceği gibi tedavi ile yüksek oranda iyileştirebilen bir kanser türüdür. Bu yüzden de tiroid kanseri ölüm oranı diğer kanserlere göre düşüktür.

Tiroid kanseri çeşitleri; anaplastik, papiller, folliküler ve medüller olmak üzere 4 türdür. Görülme sıklıkları ise farklılık göstermektedir.

Anaplastik tiroid kanseri en nadir görülen kanser türüdür. %2’lik bir kısımda görülen bu kanser türü hızlı ve çabuk yayılan bir nodüle sahiptir. Bu hastalıkta ameliyat şansı genellikle olmaz. Çünkü tanı konulduğunda tümör fazlasıyla yayılmış durumda olur. Hastaları rahatlamak amacıyla radyoterapi uygulanabilir.

Vakaların %80-90’ında görülen en yaygın kanser türüdür. Her yaşta görülebilen papiller tiroid kanseri riski 30-40 yaşlarında daha fazladır. Genellikle iyi seyirli olan ve yavaş büyüyen bu kanser uzun zaman belirti vermeyebilir ve yıllarca ölümle sonuçlanmadan kişide varlığını sürdürmeye devam eder. Papiller tiroid kanseri metastazı ise akciğere ve lenf bezlerinde gerçekleşir. Gençlerde risk taşıma olasılığı az olduğu gibi 40 yaş üzerindeki hastalarda yayılma hızı fazlalaşabilir.

Kan dolaşımı yoluyla yayılan folliküler tiroid kanseri, tiroid kanserlerinin %5-10’luk kısmını oluşturur. 50’li yaşlarda daha sık görülen bu kanser türü yavaş büyür. İlk tanıda görülme oranları değişiklik gösterse de kanserin akciğer, kemik ve az da olsa beyin ve karaciğere yayılma olasılığı vardır.

Medüller tiroid kanser türünün teşhisi diğer türlere göre daha kolay olabilmektedir. Medüller tiroid kanseri riski olanların kanında kalsitonin hormon düzeyi anormal şekilde yüksek çıkmaktadır. Tiroid kanseri vakaların yaklaşık %2’sinde görülen bu kanser yavaş büyür. Diğer tiroid kanserleri gibi ileriki yaşlarda da görülebilecek medüller tiroid kanserini diğerlerinden ayıran özellik kalıtsal olmasıdır. Nesilden nesile aktarılan bu kanser için genetik mutasyon testi yaptırmak gerekir.

Kadınlarda rastlanan kanser türleri arasında tiroid kanseri sekizinci sırada yer alır. Erkeklere göre 2 kat daha fazla risk taşıyan kadınlarda, menopozya da yeni doğum yapmış olmak gibi hormonal değişiklikler tiroid sorunlarını tetikleyebilmektedir. Erkeklerde ise nodül bulunuyorsa kanser riski fazla olabilmektedir. Tüm bunların yanı sıra tiroid kanseri nedenleri arasında başka etmenler de bulunur.

• Ailede hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması), hipertiroidi (tiroid bezinin fazla çalışması) ya da tiroid kanseri olması
• Çocuk yaşlarda radyasyona maruz kalmak ya da boyun bölgesine radyoterapi tedavisi görmek
• 60 yaş üstü kişilerde tiroid nodülü varlığı
• İyot eksikliği
• Şeker hastalığı
• Down ve turner sendromu
• Tiroid rahatsızlığı ya da tiroid ameliyatı olmak
• Geçmişte lityum kullanımı
• Beyaz ırk ya da Asyalı ırkından olmak (Diğer ırklara oranla 3 kat daha fazla risk altındadırlar)

Tiroid kanseri ilk evrelerde belirti vermeyen hastalık türlerinden biridir. Ancak aşağıda bulunan bazı semptomlar tiroid kanseri belirtileri arasında görülebilmektedir.

• Boyunda şişlik ve yumru
• Nefes almada zorluk
• Ses kısıklığı
• Yutma güçlüğü
• Kemik erimesi
• Boyundan kulaklara doğru ağrı
• Kan ve kolesterol değerlerinde düşüş
• Yorgunluk
• Kilo artışı
• Sinirlilik
• Cinsel isteksizlik

Tiroid kanseri olanlar ilk tanıdan sonra yaşam süresini ve ölümcül olup olmadığını merak ederler. Tiroid kanseri görülme sıklığı dünya üzerinde 30 yılda oldukça fazla artış gösterse de ölüm oranı gittikçe azalmaktadır. Erken tanının yanı sıra tedavi yöntemlerinin de gelişmesi ile düşen bu oranlar tiroid kanseri türlerine göre kimi zaman değişiklik göstermektedir. Anaplastik çeşidinde ilk tanı genellikle 4. evrede konur. Bu evreden sonra hastanın 5 yıl hayatta kalma ihtimali %7’dir. Folliküler, medüller ve papiller tiroid kanseri yaşam süresi 1. ve 2. evrede azalmamaktadır. Ancak her kanserde olduğu gibi tiroid kanserinin de erken tanı oldukça önemli olmaktadır. İlerleyen evrelerde yaşam süresi gittikçe düşmektedir.

Belirtiler kanserin anlaşılmasında ilk adım olmaktadır. Şişlik gibi oldukça yaygın olarak görülen semptom sonrasında kişinin doktor muayenesinden geçmesi gerekmektedir. Şikayetleri dinleyen doktor ilk olarak el ile muayene eder. Gerekli kan tahlilleri sonrasında ise tiroid sintigrafisi ya da iğne biyopsisi ile tam teşhis konmaktadır.

Tiroid bezi tarafından üretilen T3 ve T4 hormonlarındaki bozukluk kan tahlillerinde saptanabilmektedir. Ancak çıkan değerler ile tiroid bezinde kanser hücresi olup olmadığı anlaşılamamaktadır.

“Tiroid kanseri yayılır mı?” sorusu tedavi ile ilişkilidir. Belirtilere önem vermeyen ve tedavi edilmeyen kişilerde kanserin metastaz yapma riski yüksektir. Bu yüzden de tedavi edilebilir bir kanser türü olsa da dikkat alınmadığı sürece yaşam süresini kısaltır.

Tiroid kanseri tedavisi için kullanılan ana yöntem ameliyattır. Tiroid bezinin tamamının ya da yarısının alınması gerekli olan bu tedavi yönteminde tümör lenf düğümlerine de yayılmışsa bu bölge de ameliyat sırasında alınır. Boyunda açılan 7-8 cm kesik ile yapılan ameliyatta uygulanacak olan yöntem kanser türüne göre de değişiklik göstermektedir. Ameliyat açık olabileceği gibi robotik olarak da yapılabilmektedir. Hastaların ameliyat öncesinde doktorundan ameliyat sürecini ve oluşabilecek riskleri detaylıca öğrenmesi gereklidir.

Tiroid kanseri ameliyatı yaklaşık 2-3 saat sürer. Bu süreyi etkileyen faktörler arasında kanserinin evresi, büyüklüğü ve yeri bulunmaktadır. Genel anestezi ile yapılan ameliyat sonrasında hasta kendine gelene kadar ameliyathane içerisinde bulunan uyanma salonlarında bekletilir.

Ameliyat gününde hastada kanama, ses kısıklığı, kalsiyum düşüklüğü gibi komplikasyonlar meydana gelebilmektedir. Ayrıca boğazda açılan kesikten dolayı ağrı, anestezi etkisi ile gelen yorgunluk da olabilmektedir. Hastanın iyileşme sürecinden sonra ise tedaviler devam eder.

Ameliyat sonrasında tümörün büyüklüğü ve kanserin yayılma durumuna göre bazı hastaların tedavisine radyoaktif iyot ile devam edilir. Bu tedavide amaç varsa kalan kanserli hücreleri de yok etmektir. Kimi hastalara ise tedavi yöntemi olarak radyoterapi uygulanır. Bu yöntem ise genellikle anaplastik ve medüller tiroid kanseri olan hastalarda kullanılır. Ameliyattan sonra hastanın hormon üretimini sağlamak amacıyla tiroid hormon ilacı verilir. Bir kısmı ya da tamamı alınan tiroid için gerekli olan ilaçlar doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

Kanserin tekrar nüksetmemesi ve konforlu bir yaşama devam edebilmek için düzenli aralıklarla kontrole gidilmelidir. Kontroller sırasında boyun bölgesinde fizik muayenesi, ultrason ve gerekli bazı kan tahlillerinin yapılması gerekmektedir.