18. yüzyılın ortalarında başlayan Endüstri Devrimi ile birlikte hayatımıza yepyeni kurallar, kavramlar ve mekanlar girdi. Fabrika denen ve günümüz medeniyetinin olmazsa olmazları arasında yer alan üretim tesisleri muhtemelen bu mekanlardan en önemlisi. Fabrikalar yeni ihtiyaçları, ihtiyaçlar yeni yapılanmaları, yeni yapılanmalar ise beyaz yaka dediğimiz yönetici sınıfı oluşturdu. Yönetimin en üstündeki kişilerin nitelikleri ise her dönem değişti. Blockchain, WEB 3.0 ve Z Kuşağının iş hayatına dahil olması gibi gelişmeler gösteriyor ki şu anda içinde bulunduğumuz dönem de tıpkı endüstri veya internet devrimi gibi bir eşiği temsil ediyor. Bu değişimin iş dünyasının her alanına farklı yansımaları olacağı muhakkak ancak hala en esas konu olan Nitelikli İnsan Kaynağı temini ve tüm kaynakları yöneten Üst Yöneticiler açısından durum nedir?

Endüstri devriminin başında Üst Yöneticiler bizzat mucitlerdi çünkü bir şeyi icat ettiyseniz kimse nasıl yapıldığını bilemez. “Araba yapımında tecrübeli personel alınacaktır” yahut “Otomotiv sektöründe tecrübeli üretim müdürü aranmaktadır” ilanlarına cevap alınamayacağından Ford veya Edison gibi mucitler buluşlarını ürüne çevirmek için neredeyse bütün endüstriyel yapılanmayı tek başlarına planlamak ve hayata geçirmek zorundaydılar. Ford’un çok beğendiğim “Biz yola çıktığımızda yol yoktu!” sloganı, kuruluş aşamalarında yaşanan zorlukların tek cümlelik özeti gibidir. Bu dönem “hayata geçirebilme” dönemi olduğundan kaçınılmaz olarak mucitler Üst Yönetimde bulunmuşlardır.

Mucitlerin hayata geçirdikleri üretim tesisleri tamamlandıkça “hayata geçirebilme” evresi yerini “seri üretim” evresine bırakmıştır. Mucitlerin yanında işi öğrenen mühendislerin önem kazandığı ve üretim sürekliliği açısından olmazsa olmaz duruma geldikleri bu dönemde patronlar yönetimin diğer unsurlarına yoğunlaştıklarından Üst Yönetim üretim kökenli yöneticilere devredilmiştir.

Üretim sürekliliğinin sağlanmasının ardından gerek seri üretimin gerektirdiği sermayenin artması, gerekse dünyanın bu dönüşüm içerisinde yaşadığı ekonomik krizler nedeniyle odak üretimden finans yönetimine kaymıştır. Şirket bütçelerinin küçük devletlerin bütçeleriyle yarışır hale geldiği ve finans yönetiminin gündem olduğu bu dönemde Üst Yönetim üretim kökenli mühendislerden finans kökenli uzmanlara devredilmiştir.

20. yüzyılın sonundan günümüze kadar olan dönemde küreselleşmenin getirdiği rekabet ortamı, sırasıyla “yapabilmek” ve “finanse edebilmek” olan odak noktasını “satabilmek” olarak güncellemiştir. İletişim, yönetim, finans vb. alanlardaki teknolojik gelişmeler ve lojistik ağının gelişmesi neticesinde Dünya tek bir pazar haline gelmiş, nerede üretildiğinden bağımsız olarak her ürüne her yerde erişilebilir olmuştur. Bu durumun doğurduğu yüksek rekabet ortamında hayatta kalabilmek “satabilmek” ile eşdeğer olduğundan Üst Yönetim satış kökenli yöneticilere devredilmiştir.

Geçmiş dönemlerin “yapabilmek, finanse edebilmek ve satabilmek” gibi tüm gereklilikleri yerini korumakta, her yeni gereklilik bir öncekini kapsayacak şekilde evrimleşmektedir. Bugün, bu evrim sürecinin önemli bir eşiğindeyiz. Geçmiş ihtiyaçlar nasıl farklı bakış açıları gerektirerek Üst Yönetimlerin değişmesine neden olduysa, bugün de aynı şey gerçekleşmekte ve asıl meselenin “nitelikli işgücü bulmak” olduğu bir dönem başlamaktadır.

Ülkemiz özelinde düşünecek olursak; iletişim teknolojilerinin dünyanın her köşesindeki yaşam standartlarından haberdar olmamızı sağlaması, ailelerin daha korumacı olmaya başlaması, iş hayatına katılım yaşının gitgide yükselmesi, küresel veya yerel para politikalarının her geçen gün daha fazla baskı altına alması, Avrupa müktesebatı nedeniyle asgari ücretle çalışan oranının her geçen gün azalma eğiliminde olması ve üzerinde özellikle durulması gereken Z Kuşağının (2000 sonrası doğumlular) iş hayatına girmeye başlaması gibi nedenlerin her biri için ayrı makaleler yazılabilir. Ancak fark etmemiz gereken şey her makalenin bizi aynı yere götüreceği ve yeni dönemde nitelikli işgücünün olmazsa olmaza evrileceği gerçeğidir. Google, facebook, Tesla, Apple gibi öncü firmalar bu konudaki çalışmalarına başlayalı yıllar olmuş hatta ilkelerini oluşturarak ekiplerini bu doğrultuda revize etmişlerdir.

İşgücünün fabrika kapılarında kuyruklar oluşturduğu dönemler artık sona eriyor. Medeniyetin devamı daha fazla üretimi, daha fazla üretim ise daha fazla etkin işgücünü gerektiriyor. Teknoloji her ne kadar insan gücüne olan ihtiyacı azaltsa da üretimin artış hızı ile yeni sektörlerin oluşma hızı ihtiyaç eğrisinin yukarı yönlü seyrinin devamına neden oluyor. Z Kuşağının fiziki işlerden uzak tutumu ve yeni sektörlere olan merakı özellikle geleneksel sektörlerde faaliyet gösteren üretim tesislerinin bedensel işgücü temininde ciddi sorunlar yaşamasına neden olabilir. Çözüm için çalışma şartlarının yeni döneme uyarlanması ve Üst Yönetimlerin İnsan Kaynakları kökenli yöneticilere devredilmesi gerekliliği kaçınılmazdır.