Konut fiyatlarındaki fahiş artışlar hepimizin malumu. Konut sahibi olma ihtimalimiz gittikçe uzaklaştı hatta toplumun büyük kesimi için imkansız hale geldi. Dünyanın ve ülkemizin içinde bulunduğu enflasyonist ortam fiyat artışlarının nedeni olarak gösterilse de salt enflasyonist gerekçelerden ikna olmayan ve fiyat artışlarını müteahhitlerin fırsatçılığına bağlayanlar da az değil. Peki; konut fiyatlarındaki artışın ana nedeni maliyet artışı mı yoksa fırsatçıların ahlaksızlığı mı?
1. 2021 – 2022 yıllarında ana inşaat malzemelerindeki fiyat artış oranı nedir?
Bir konutun üretilmesinde projeden kazıya, demirden betona, elektrikten suya, sıvadan boyaya, mobilyadan tasarıma yüzlerce mal ve hizmet kullanılmaktadır. TÜİK’in Ekim 2022’de açıkladığı İnşaat Maliyet Endeksi verilerine göre, 2021 Ekim / 2022 Ekim tarihlerini kapsayan son bir yıllık dönemde inşaat maliyetleri %42’nin üzerinde artış göstermiştir. Peki, yıllık enflasyonu %83 olarak açıklayan ancak toplumun büyük kesimini bu orana ikna edemeyen TÜİK, inşaat artış oranlarıyla sektör temsilcilerini ikna edebildi mi? Bunu birkaç ana malzeme üzerinde irdeleyelim.
2021 yılında demirin ton fiyatı 5.000TL seviyelerinde seyrederken bugün 16.000TL, yine 2021 yılında C25 betonun m3 fiyatı 200TL seviyelerinde iken bugün 1.200TL seviyelerinde seyretmektedir. İnternet ortamında kolaylıkla bulabileceğiniz bu veriler demir fiyatının %220’nin, beton fiyatının ise %500’ün üzerinde arttığını ortaya koymaktadır. Bu noktada “inşaat dediğiniz demir ve betondan mı ibaret” sorusu akla gelebilir ancak bu tespitin etki oranı çok düşüktür. Neden mi? İnşaatın %100’ü demir ve betondan yapılmamaktadır ama pencerenin içerisindeki profilden balkon küpeştesine, musluktan çekmece raylarına, kablolardan çelik kapıya kadar hemen her noktada demir bazlı ürünler kullanılmaktadır. Aynı bakışla, bir inşaatta belirli miktar beton kullanılsa da sıvadan boyaya, seramikten vitrifiye ürünlerine kadar birçok ürün beton (çimento) bazlıdır. Yani “inşaatta kullanılan malzemelerin %80’inden fazlası demir ve beton (çimento) bazlıdır” diyebiliriz. Kalan %20 ise hammaddesi genellikle yurtdışından getirilen ahşap, plastik ve teknoloji ürünleridir ve döviz kurlarından direkt olarak etkilenirler. Malzeme fiyatlarında durum bu iken işçilik fiyatlarında da pek farklı bir tablo yok. 2022 yılında asgari ücret toplamda %80 artmış olsa da, inşaat sektöründe ise bu oran %100’ün üzerinde gerçekleşmiştir. İnşaatın doğası gereği bütün ürünlerin taşınarak proje alanına getirilmesi ve iş makinesi çalıştırma mecburiyeti göz önüne alındığında 2021’de 5TL seviyelerinde olan motorin fiyatının bugün 27TL seviyelerinde olması ise lojistik maliyetlerinin %300’ün üzerinde arttığını gözler önüne sermektedir.
2. Fırsatçılık nedir ve müteahhitler fırsatçı mıdır?
Saygılarımla.