Macaristan Dışişleri ve Dış Ticaret Bakanı Peter Szijjarto'nun, Ukrayna'daki yeni yönetimin ülkede yaşayan Macar azınlığa yönelik tutumunu değiştirmesi halinde iki ülke arasındaki ilişkilerin düzeleceğini açıklaması, dikkatleri taraflar arasında yaklaşık 2 yıldır devam eden krize çekti.

Ukrayna parlamentosunun 5 Eylül 2017'de kabul ettiği, ülkedeki azınlıkların Ukraynaca eğitim almalarını öngören ''eğitim kanunu''na, Szijjarto'nun "Ukrayna, eğitim kanununda yaptığı düzenlemeyle Macaristan'ı sırtından bıçakladı." şeklindeki tepkisi sonrası bozulan Macaristan ve Ukrayna ilişkilerinde kriz devam ediyor.

Ukrayna'nın eğitim kanununda yaptığı düzenlemeyle, ülkede yaşayan 150 bin civarında Macar azınlığın haklarının ihlal edildiğini öne sürerek tepki gösteren Macaristan, 5 Eylül 2017 öncesinde Ukrayna'nın özellikle Avrupa Birliği (AB) entegrasyonuna ciddi destek verirken, bu tarihten sonra NATO-Ukrayna ilişkileri başta olmak üzere uluslararası platformlarda Ukrayna karşıtı bir duruş sergilemeye başladı.

''Eğitim kanunu'' ile Ukrayna'da Macarca eğitim veren 71 okulun faaliyetinin tehlikeye girdiğini savunan Dışişleri Bakanı Szijjarto, 26 Eylül 2017'de yaptığı açıklamada, ülkesinin, Ukrayna'nın Avrupa entegrasyon sürecinde ilerlemesini sağlayacak tüm adımları veto edeceğini söyledi.

- Macaristan'dan Ukrayna'ya NATO vetosu

''Eğitim kanunu'' ile başlayan kriz 2 yıllık süre içinde, birçok defa iki ülkenin karşılıklı olarak birbirlerine nota vermesi ve hatta bir dönem karşılıklı olarak diplomatların iki ülke tarafından "istenmeyen kişi" ilan edilmeleri krizi büyüttü.

Macar hükümetinin, 2017 Aralık ayında düzenlenmesi planlanan NATO-Ukrayna Komisyonu Zirvesini Ukrayna'nın ''eğitim kanunu'' dolayısıyla veto edip, Ukrayna'nın, NATO ile olan iş birliğini tekrar düzeltmesi için yeni ''eğitim kanunu'' geri çekmesi şartını öne sürmesi o dönemde çok tartışılmıştı.

Ukrayna, Macaristan Başkonsolosu'nu "istenmeyen kişi" ilan etti

Ukrayna'nın Berehove kentinde faaliyet gösteren Macaristan Başkonsolosluğunda Macar vatandaşlığı alan kişiler için düzenlenen yemin töreninin gizli kamerayla kaydedilip, 20 Eylül 2018'de sosyal medyada paylaşılmasından ardından Berehove Başkonsolosu'nun Ukrayna tarafından 4 Ekim'de "istenmeyen kişi" ilan edilmesi iki ülke arasında ilişkilerin gerilmesine neden olmuştu.

Macar diplomatın hukuk dışı bir iş yapmadığını savunan Macar hükümeti de aynı gün Ukrayna'nın Budapeşte Büyükelçiliği bünyesinde görevli konsolosu ''orantılı cevap'' kapsamında "istenmeyen kişi" ilan etmiş ve 72 saat içinde ülkeyi terk etmesini istemişti.

Ukrayna'da bir internet sitesinde Macaristan Dışişleri ve Dış Ticaret Bakanı Peter Szijjarto ile birlikte 300 Macar'ın Ukrayna düşmanı olarak nitelendirilip "ölüm listesi"ne alınması, Macaristan Başbakanı Viktor Orban'ın, Ukrayna'nın NATO ve AB üyeliğinin halihazırda gerçekçi olmadığı şeklindeki açıklaması, Romanya'da yaşayan Macar azınlığı temsil eden siyasi parti Romanya Macar Demokrat İttifakı (RMDSZ) Başkanı Hunor Kelemen'in Ukrayna'ya girişinin yasaklanması gibi benzer birçok olaydan dolayı iki ülke arasında çeşitli krizler yaşandı.

Macar hükümeti son olarak 25 Nisan'da Ukrayna parlamentosunda kabul edilen, ''dil yasası'' olarak bilinen Ukraynacayı devlet kurum ve kuruluşlarında kullanımını zorunlu hale getiren yasaya, ülkede yaşayan Macar azınlığın haklarını ihlal edeceğini savunarak tepki göstermişti.

Ukrayna'nın bir önceki Cumhurbaşkanı Petro Proşenko'yu Macar düşmanı siyaset izlemekle suçlayan Budapeşte yönetimi, yaşanan tüm krizlere rağmen, Ukrayna'daki siyasi değişimi ve yeni Cumhurbaşkanı Vladimir Zelensky'i iki ülke arasındaki ilişkilerin iyileşmesi açısından bir fırsat olarak görüyor.

Nepszava gazetesi yazarı Laszlo David, Ukrayna-Macaristan ilişkilerine yönelik AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, halihazırdaki durumun ne Macaristan ne de Ukrayna'nın çıkarına olmadığını ancak iç politika nedenlerinden dolayı iki tarafın da geri adım atmak istemediğini söyledi.

Macaristan'ın konu ile ilgili duruşunu değiştirmesinin beklenmediğini belirten Laszlo, Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelensky'nin ise seçimler öncesinde ''eğitim kanunu''nu inceleme sözü verdiğini ve Ukrayna'da yaşayan Macarların da büyük bir kısmının kendisine oy verdiğini söyledi.

Ukrayna'da yakın zamanda düzenlenecek parlamento seçim sonuçlarının Macaristan-Ukrayna ilişkilerini etkileyebileceğine işaret eden Laszlo, ''Geçtiğimiz günlerde Bakan Peter Szijjarto, Toronto'da barış eli uzattı ve ilişkilerin düzeltilmesini teklif etti. Bu da Macar hükümetinin yeni Ukrayna yönetiminden yeni bir duruş sergilemesini umuyor. Bu her iki tarafın da çıkarına olur ama gerçekleşme ihtimali oldukça düşük.'' diye konuştu.

Macaristan’ın Ukrayna’nın NATO ile iş birliğini veto etmesiyle ilgili ise bu konunun başta ABD olmak üzere diğer bazı NATO üyesi ülkeyi de rahatsız ettiğini belirten Laszlo, özellikle soğuk savaş dönemini andıran bugünlerde Macaristan'ın siyasi bir konuyu NATO'ya taşımasının ittifakı olumsuz etkilediğini kaydetti.

Macaristan'ın elinde daha etkili araçlar olmamasından dolayı Ukrayna'ya NATO konusunda veto uyguladığını ama bunun da beklediği etkiyi yaratmadığını ve Kiev'in geri adım atmadığına dikkati çeken Laszlo, Macaristan'ın bu konuda izlediği stratejiyi tekrar gözden geçirmesi gerektiğini ifade etti.

Macaristan-Ukrayna arasındaki kriz

Macaristan, Ukrayna'nın eğitim kanununda ve dil yasasında yaptığı değişiklik dolayısıyla ülkedeki Macar azınlığın haklarının ihlal edildiğini öne sürüyor.

Ukrayna'da eğitim kanununda yapılan değişikliğe göre, ülkedeki Macarlar, orta öğretim kurumları ve üniversitelerde ana dillerinde eğitim göremeyecek.

Dil yasasında yapılan değişiklikle devlet yöneticileri, milletvekilleri, Merkez Bankası çalışanları, hakim ve savcıların yanı sıra sözleşmeli askerler, eğitimciler ve sağlık kurumları çalışanları görevleri süresince Ukraynaca kullanacak.